نقد و بررسی فیلم زیبای زندگی پی

نقد و بررسی فیلم زندگی پی "Life of Pi"

صرف ساخته شدن «زندگی پی» یک موفقیت سینمایی است. کمتر کسی تصور میکرد که رمان «زندگی پی» (منتشر شده در سال 2001) ، نوشته نویسنده کانادایی-فرانسوی یان مارتل، قابلیت تبدیل شدن به فیلم سینمایی را داشته باشد. این رمان که جایزه معتبر «بوکر» را هم از آن خویش کرده به دلیل پیچیدگی های استعاری و تمرکز روایی اش بر روی پسر نوجوانی که همراه یک ببر بنگال 227 روز را بر آب های اقیانوس آرام سپری میکند، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، رمانی غیر سینمایی تشخیص داده شده بود.

آنگ لی با بهره گیری از آخرین دستاورد های فنی در زمینه جلوه های ویژه و فیلمبرداری سه بعدی توانسته فیلمی ارائه کند که به ویژه مورد پسند سینمادوستان سبک قدیم است. در «زندگی پی» هیچ خبری از کات های تند و دوربین پرتکان نیست. فیلمساز اجازه داده تا تماشاگر سر فرصت از شکوه و زیبایی صحنه های فیلمش لذت ببرد. سبک بصری فیلم از شدت زیبایی هوش رباست. از لحاظ فنی فیلم، همه چیز در حد کمال است: از طراحی صحنه دیوید گروپمن گرفته تا فیلمبرداری کلادیو میراندا تا موسیقی متن مایکل دانا. فیلم در عین حال دستاورد بزرگی در زمینه داستانگویی نیز هست. در کمتر فیلمی شاهد بودیم که سبک زیبای بصری این چنین در تطابق با مضامین روایی فیلم باشد.

داستان فیلم به سه بخش تقسیم شده است. در بخش اول با کاراکتر اصلی قصه، پی پاتل (سوراج شارما) آشنا میشویم. پی به همراه خانواده اش در پاندیچری هندوستان زندگی میکند. خانواده پی صاحب یک باغ وحش خصوصی هستند و از راه اداره این باغ وحش امرار معاش میکنند. پی پسر بچه باهوشی است. نام اصلی او «پیسین» است و از آنجایی که بچه های محل او را پی (Pee، به معنی «ادرار») صدا میزنند او نام خود را به پی (Pi) تغییر میدهد تا نام تازه اش همچون عدد پی در ریاضیات نمادی از پایان نایافتگی و نامحدودشدگی باشد. پی پسر خداجویی است اما هیچ دین مشخصی را نپذیرفته او در هر سه دین اسلام، مسیحیت، و هندو نکات جالبی را پیدا کرده و نمیتواند هیچ یک را بر دیگری ترجیح بدهد. با اینحال او پسر به شدت خداجو و خدا باوری است. در ادامه ماجرا خانواده پی به دلیل نابسامانی های سیاسی هند تصمیم به مهاجرت به کانادا میگیرند. آنها به همراه خود تعدادی از حیوانات ارزشمند باغ وحش را میبرند، اما کشتی باری ژاپنی که حامل پی و خانواده اوست در میانه راه غرق میشود. تنها بازماندگان پی و چهار حیوان باغ وحش هستند. بخش دوم فیلم اختصاص دارد به عبور پی از پهنه ی اقیانوس آرام. سه حیوان از چهار حیوان باقی مانده به سرعت از بین میروند. حیوان چهارم یک ببر بنگال عظیم الجثه به نا «ریچارد پارکر» است که میتواند پی را یک لقمه چپ خود کند. اما پی تمام سعی اش را میکند تا با این وضعیت وفق پیدا کند و کم کم رابطه ای بین او و ببر به وجود میآید. بخش سوم فیلم ارائه کننده یک روایت «الترناتیو» از ماجرای دریایی پی است، که پی این داستان را بر روی تخت بیمارستان روایت میکند...

تنها ایرادی که به این فیلم زیبا میتوان گرفت این است که بعد از پشت سر گذاشتن بخش های اول و دوم، بخش سوم فیلم در ساختار روایی آن خوب جا نیفتاده، مشکل این است آن روایت دیگری که پی از ماجراجویی دریایی اش ارائه میدهد به اندازه کافی داراماتیزه نشده است. فیلم به جای اینکه تفسیر بصری دیگری از این ماجرا به ما ارائه دهد، شخصیت پی را نشان میدهد که روی تخت بیمارستان دراز کشیده و داستان را تعریف میکند. نتیجه این میشود که با تماشای این پایان حس «ضد نقطه اوج» به تماشاگر دست میدهد که پایانی ناامید کننده برای فیلمی است که در همه زمینه ها تا این لحظه بی نقص عمل کرده است.

جذاب ترین بخش فیلم همان 60 دقیقه میانی است که خلاصه کننده 227 روز سفر پر از مشکل پی و ببر همراه اش در اقیانوس آرام است. ببر فیلم یک مخلوق کامپیوتری است؛ با اینکه در بعضی از نماهای درشت از وجود چهار ببر واقعی استفاده شده است. به هر حال خود این ببر دیجیتالی به خاطر طبیعی از آب در آمدنش یک دستاورد چشمگیر فنی است. این ببر بر خلاف حیوانات انسانی شده فیلم های دیزنی یک ببر خطرناک و درنده است، و اینکه رابطه پی و ریچارد پارکر (ببر بنگال) چطور شکل میگیرد و در طول این مسیر ادامه پیدا میکند جذابیت غیر قابل انکاری دارد. فیلم در این زمینه بسیار عالی پرداخته شده و به ببر ویژگی های انسانی نمیدهد. ریچارد پارکر از ابتدا تا انتها حیوانی وحشی باقی میماند و تنها در ذهن پی تبدیل به یک دوست میشود. (این ببر بنگال به نوعی حکم ویلسون برای شخصیت تام هنکس در کشتی شکسته «Cast Away» را دارد یعنی همراهی که باعث از بین بردن تنهایی میشود). موفقیت لی در کارگردانی «زندگی پی» این است که رابطه بین پی و ببر را مثل رابطه دو انسان جذاب به تصویر میکشد و از فقدان دیالوگ در برخوردهای این دو شخصیت به عنوان نکته ای برای ارتقای فیلم استفاده میکند.

منتقدان از وجه سه بعدی فیلم نیز بسیار تعریف کرده اند و آن را بهترین فیلم سه بعدی تاریخ سینما و حتی بهتر از آواتار عنوان کرده اند. در جایی خواندم که جیمز کامرون (کارگردان آواتار) گفته: «زندگی پی این ایده که قالب سه بعدی به درد فیلم های ابرقهرمانی اکشن و فانتزی با مقیاس عظیم میخورد را باطل میکند. فیلم از نظر بصری شگفت انگیز و نوآورانه است و طوری تماشاگر را تحت تاثیر قرار میدهد که خود او متوجه نمیشود. اگر مثل من رمان زندگی پی را نخوانده باشید فیلم برای شما حکم سفری متحول کننده را خواهد داشت چون هیچ ایده ای ندارید که مقصد شما در این سفر کجا خواهد بود. زندگی پی موفق میشود از پس همان کاری بر بیاید که هر فیلم سه بعدی خوب قرار است انجام دهد. اینکه تماشاگر حین تماشای فیلم فراموش کند دارد فیلم سه بعدی نگاه میکند.» آنگ لی از فیلمبرداری سه بعدی نه برای ایجاد جذابیت بصریِ صرف که برای عمق بخشیدن به فضا و لوکیشن های فیلمش سود برده.

زندگی پی از حیث مضمونی درباره ایمان و بقاست. فیلم بر این باور است که زنده ماندن در شرایط سخت و دشوار تنها به مدد ایمان به خدا میسر است. پی از ژرفای وجودش به این باور رسیده که خداوند حامی و حافظ اوست؛ و همین ایمان است که باعث زنده ماندنش بر روی آب های خروشان اقیانوس آرام و نجاتش از این مهلکه میشود. پی انواع مخاطرات طبیعی را تحمل میکند و این سختی ها را همچون آزمایشی که خداوند برای آزمودن ایمانش مقرر کرده تاب میآورد و سرانجام پیروز میشود.

سوراج شارما بازیگر جوان فیلم نیز نقش آفرینی درخشانی از خود به جای میگذارد و در طول فیلم به مرور رنگ پوستش تیره تر شده، وزنش کم میشود و درونگرایی و خرد در چشمانش برق میزند. در پایان وقتی پی به خشکی میرسد این سوال در ذهن تماشاگر شکل میگیرد که آیا زندگی پی واقعی است؟ آیا کل داستان واقعیست؟ من به سراغ چنین سوالی نمیروم چون زندگی پی سراسر واقعیست؛ ثانیه به ثانیه و دقیقه به دقیقه آن و در نهایت به نقطه ای میرسد که تصمیم گیری درباره چنین موضوعی را بر عهده تماشاگر میگذارد.

سطح اقیانوس آرامی که لی به تصویر میکشد، آینه ای درخشان است که آسمانی چنان صاف را منعکس میکند که به چشم تماشاگر پی هم زیر آب است هم روی ابرها. گاهی لی سراغ توهمات پسر بی آب و غذا هم میرود مثل جایی که ماهی ها زیر آب تصویر صورت دختر محبوب او را میسازند. فیلمبرداری زیبای کلودیو میراندا حس ملموس و شفاف بودن فکر و خیالات دوران تب داشتن را دارد. زندگی پی از نظر فنی گام عظیمی در پیشرفت سینما بر میدارد. رئالیسم جادویی به ندرت تا این اندازه جادویی از کار در آمده و هیچ گاه هم اینقدر واقع گرایانه نبوده است. زندگی پی پر از سکانس های زیبا و شگفت انگیزی است که کمتر نمونه اش را در فیلمی دیده ایم. صحنه های زیبای فیلم به راستی ضیافتی برای چشم هاست.


امیدوارم این نقد مورد توجه دوستان قرار بگیره . . . با تشکر

لینک منبع

به زودی این فیلم زیبا در همین وبلاگ منتشر خواهد شد.( با کیفیت 1080)